Na co dzień nie zastanawiamy się nad funkcjami nosa, aż do momentu, gdy dochodzi do jego nieżytu lub uszkodzenia. Jama nosowa bierze bowiem udział w wielu procesach mających na celu utrzymanie zarówno górnych, jak i dolnych dróg oddechowych w dobrej kondycji. Jaka jest budowa anatomiczna nosa?
Zewnętrzna budowa nosa człowieka
Indywidualny wygląd nosa wynika z jego zewnętrznej budowy, na którą składają się zarówno elementy chrzęstne, jak i kostne. Miękkość chrząstek nozdrzy i nosa wpływa zatem na jego kształt, natomiast dwie kości nosowe (położone po obu stronach), które łączą się ze sobą pomiędzy oczami, sprawiają, że nos jest twardy i do pewnego stopnia odporny na uszkodzenia mechaniczne. Zarówno kości, jak i chrząstki pokryte są tkanką skórną1.
Wewnętrzna budowa nosa ludzkiego
Wnętrze nosa to jama nosowa składająca się z dwóch wąskich komór oddzielonych od siebie kostno-chrzęstną przegrodą nosową. Wewnętrzna powierzchnia nozdrzy i przegroda pokryte są specjalną błoną wytwarzającą śluz. Oprócz tego w części górnej jamy nosowej znajdują się miejsca, które zaopatrzone są w rozliczne receptory odpowiadające za zmysł powonienia (zapachu). W trakcie przeziębienia i nieżytu nosa receptory te pokryte zostają grubą ilością śluzu, co skutecznie utrudnia odbieranie bodźców zapachowych, a w rezultacie zaburza także odczuwanie smaku.
W tylnej części jama nosowa ma również trzy małżowiny kostne, a przestrzenie między nimi tworzą przewody nosowe. Są one mocno unaczynione i pokryte warstwą błony nosowej wydzielającą śluz, a także wyścielone są niewielkimi rzęskami. Z wnętrzem nosa połączone są również zatoki, czyli przestrzenie wypełnione powietrzem znajdujące się w szczękach i pod brwiami. Mają one funkcję amortyzującą uderzenia. Dodatkowo z przewodami nosowymi połączone są dwa kanały: trąbka słuchowa i kanał nosowo-łzowy2.
Jama nosowa budowa i funkcje
Dzięki wymienionym powyżej elementom nos posiada specjalistyczne funkcje. Odbiera między innymi bodźce zapachowe dzięki receptorom, ale również poddaje odpowiedniej filtracji powietrze, które później dostaje się do gardła i płuc. Funkcje jamy nosowej to zatem oczyszczanie wdychanego powietrza z zanieczyszczeń (pyłów, mikroorganizmów, kurzu), nawilżenie i ogrzanie go do temperatury zbliżonej do tej, jaka panuje wewnątrz organizmu ludzkiego. Budowa jamy nosowej i zakończenia nerwowe umożliwiają również oczyszczenie nosa z drażniących go substancji. Dzieje się to dzięki odruchowi kichania3.
Układ oddechowy funkcje
Jama nosowa to część górnych dróg oddechowych. Odgrywa ważną rolę w całym procesie oddychania, mającym na celu dostarczenie tlenu do organizmu. Jama nosowa - budowa i jej funkcje, umożliwiają zatem dostarczenie powietrza oczyszczonego, które zminimalizuje ryzyko powstania stanów chorobowych, stanów zapalnych, jak i podrażnień mechanicznych. Niezwykle istotna jest zatem edukacja od najmłodszych lat, by w procesie oddychania wykonywać wdech nosem, a wydech ustami.
Nieżyt nosa - co robić?
Katar jest przypadłością niezwykle uciążliwą. Konieczne jest zatem w jego przebiegu wdrożenie odpowiedniej higieny nosa, częste jego wydmuchiwanie i dbanie o drożność w przypadku zablokowania, poprzez aplikowanie odpowiednich sprayów takich jak przykładowo nasic®. Umożliwi to efektywne pozbycie się nadmiernej ilości śluzu i zawartych w nim patogenów, co udrożni nos. Aby zapobiec rozprzestrzenianiu chorób związanych z infekcjami górnych dróg oddechowych, należy także często myć ręce (przede wszystkim po oczyszczaniu jamy nosowej), a podczas kichania zasłonić nos i usta zgięciem łokcia. Funkcje nosa, jak wykazano powyżej, są kluczowe w całym procesie oddychania, dlatego niezwykle ważne jest dbanie o prawidłową higienę nosa zarówno w trakcie trwania infekcji jak i na co dzień.
Powyższy tekst nie stanowi źródła porady medycznej i nie może być traktowany jako zastępstwo dla świadczenia usług medycznych przez lekarza.
nas.07.2021.01
[1] T. Weston, Atlas Anatomii, Kluszczyński 1995.
[2] T. Weston, Atlas Anatomii, Kluszczyński 1995.
[3] P. Rapiejko, D. Jurkiewicz, Przewlekły alergiczny nieżyt nosa, Alergoprofil Nr 3 2014.
